Türk Edebiyatına Damga Vurmuş Bir Kadın Çevirmen: Tomris Uyar

Öykü Yazarı ve Çevirmen Tomris Uyar

Çoğumuz Tomris Uyar’ı Turgut Uyar ve Ülkü Tamer’le yaşadığı evliliklerden, Cemal Süreya ile yaşadığı aşktan, Edip Cansever’in ona duyduğu aşktan ve ilham olduğu sayısız şiirlerden tanırız. Ancak Tomris Uyar’ı başarılı kariyerini ikinci plana atarak yalnızca bir “ilham perisi” ya da “paylaşılamayan kadın” olarak tanımak kendisine çok büyük haksızlık olacaktır. Zira kendisi de “âşık olunan kadın” kimliğiyle değil, “yazar ve çevirmen” kimliğiyle ön planda olmak isterdi. Bu yazımızda, birilerinin sevgilisi, aşkı, eşi Tomris Uyar’ı anlatmayacağız. Sizlere öykü yazarı ve çevirmen Tomris Uyar’dan bahsedeceğiz.

“Kadın olmak bir yazarın işini güçleştiriyor ya da kolaylaştırıyorsa o yazar, yazar değildir, kadındır.”

Tomris Uyar Kimdir

Tomris Uyar, ya da evlenmeden önceki soyadıyla Tomris Gedik, 15 Mart 1941’de İstanbul’da dünyaya gelmiştir. Eğitim hayatına Yeni Kolej’de başlayan, sonrasında İngiliz Kız Ortaokulu (1957) ve Arnavutköy Amerikan Kız Koleji’nde (günümüzde Robert Koleji) (1961) eğitim gören Uyar; 1963 yılında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’ne bağlı olan Gazetecilik Enstitüsü’nden mezun olmuştur.

1960’lı yıllarda çeviriler yapmaya ve öyküler yazmaya başlayan Tomris Uyar’ın ilk çevirisi, bir Rabindranath Tagore masalı olan Şekerden Bebek’tir ve 1962 yılında Varlık Yayınevi tarafından yayımlanmıştır. Yaptığı çeviriler ve yazılar Dost, Papirüs, Soyut, Yeni Dergi, Yeni Düşün ve Yeni Edebiyat dergilerinde yayımlanmıştır. İlk öyküsü Kristin, 1965 yılında Türk Dili dergisinde yayımlanırken ilk öykü kitabı İpek ve Bakır ise 1971 yılında yayımlanmıştır. Ayrıca Elele dergisinde de yazarlık yapmış, yazılarında kadın haklarını, feminizmi ve kadına dair gözlemlerini işlemiştir. Yaşamı boyunca 61 kitap çevirmiş ve 11 öykü kitabı yazmıştır. 1975 yılından itibaren 25 yıl boyunca tuttuğu günlükler beş farklı kitap olarak yayımlanmıştır. Yazarlığının ve çevirmenliğinin yanı sıra, Boğaziçi Üniversitesi’nde seçmeli Çağdaş Öykü ve Türk Öykücülüğü dersini vermiştir.

Tomris Uyar, dört yıldır mücadele ettiği yemek borusu kanserine yenik düşerek 4 Temmuz 2003 tarihinde vefat etmiştir. Mezarı Zincirlikuyu Mezarlığı’ndadır.

Öykü Kitapları ve Başlıca Çevirileri

Öykü Kitapları

• İpek ve Bakır (1971)
• Ödeşmeler ve Şahmeran Hikâyesi (1973)
• Dizboyu Papatyalar (1975)
• Yürekte Bukağı (1979) (Sait Faik Hikâye Armağanı’nı kazanmıştır.)
• Yaz Düşleri, Düş Kışları (1981)
• Sesler, Yüzler ve Sokaklar (1981)
• Gece Gezen Kızlar (1983)
• Rus Ruleti, Dön Geri Bak (toplu hikâyeler, 1985)
• Günlerin Tortusu (1985)
• Yaza Yolculuk (1986) (Sait Faik Hikâye Armağanı’nı kazanmıştır.)
• Yazılı Günler (1989)
• Sekizinci Günah (1990)
• Otuzların Kadını (1992)
• Aramızdaki Şey (1997)
• Güzel Yazı Defteri (2002)

Günlükleri

• Gündökümü 75
• Sesler, Yüzler, Sokaklar
• Günlerin Tortusu
• Yazılı Günler
• Tanışma Günleri/Anları
• Yüzleşmeler

Başlıca Çevirileri

Tomris Uyar, İngilizce ve Fransızca dillerinden Türkçeye çeviriler yaparak pek çok eseri dilimize kazandırmıştır.

• Küçük Prens – Antoine de Saint Exupery (Cemal Süreya ile birlikte.)
• Pnin – Vladimir Nabokov
• Dalloway – Virginia Woolf
• Borges ve Yazmak Üzerine – Jorge Luis Borges
• Doğu Ekspresi – John Dos Passos (Osman Yener ile birlikte.)
• Perde Arkası – Virginia Woolf
• İnci – John Steinbeck
• Hiroşima – John Hersey