Bir Dil İçi Çeviri Örneği: Harry Potter Serisi

Çeviri Türleri ve Dil İçi Çeviri

Ünlü Rus dilbilimci, edebiyat ve çeviri kuramcısı Roman Jakobson’un 1959 tarihli “On Linguistic Aspects of Translation” (Türkçe: Çevirinin Dilsel Yönleri Üzerine) adlı makalesinde, çeviri üç farklı başlık altında incelenmiştir: Dil içi çeviri, diller arası çeviri ve göstergeler arası çeviri.

1. Dil İçi Çeviri (English: Intralingual Translation): Aynı dilin farklı şive veya lehçeleri arasında yapılan çeviridir. Osmanlı Türkçesiyle yazılmış kitapların günümüz Türkçesine çevrilmesi dil içi çeviriye örnek verilebilir.

2. Diller Arası Çeviri (English: Interlingual Translation): Bir dildeki (kaynak dil) yazılı veya sözlü bir metnin, başka bir dile (hedef dil) aktarılmasıdır. Çeviri denildiğinde herkesin aklına genellikle diller arası çeviri gelmektedir. İngilizce yazılmış bir kitabın Türkçeye çevrilmesi diller arası çeviriye örnek verilebilir.

3. Göstergeler Arası Çeviri (English: Intersemiotic Translation): Sözlü göstergelerin sözlü olmayan göstergelerle ifade edilmesine göstergeler arası çeviri adı verilir. Kitaplardan yapılan film uyarlamaları, tabelalar vb. göstergeler arası çevirinin kapsamında incelenebilir.

Bu yazımızda sizlere, İngiliz İngilizcesinden Amerikan İngilizcesine çevrilmesiyle bir dil içi çeviri örneği teşkil eden Harry Potter’dan bahsedeceğiz.

Harry Potter Serisi

Harry Potter serisi, İngiliz yazar J.K. Rowling tarafından yazılmıştır ve sekiz kitaptan oluşmaktadır. Bu kitaplar:

• 1. Harry Potter ve Felsefe Taşı (Harry Potter and the Philosopher’s Stone)
• 2. Harry Potter ve Sırlar Odası (Harry Potter and the Chamber of Secrets)
• 3. Harry Potter ve Azkaban Tutsağı (Harry Potter and the Prisoner of Azkaban)
• 4. Harry Potter ve Ateş Kadehi (Harry Potter and the Goblet of Fire)
• 5. Harry Potter ve Zümrüdüanka Yoldaşlığı (Harry Potter and the Order of the Phoenix)
• 6. Harry Potter ve Melez Prens (Harry Potter and the Half-Blood Prince)
• 7. Harry Potter ve Ölüm Yadigarları (Harry Potter and the Deathly Hallows)
• 8. Harry Potter ve Lanetli Çocuk (Tiyatro Oyunu) (Harry Potter and the Cursed Child)

Seri boyunca, anne babası bebekken ölen, aslında bir büyücü olan ama kendisine kötü davranan Muggle (büyücü veya cadı olmayan kişilere Harry Potter evreninde verilen isim) akrabalarının yanında büyüyen Harry Potter’ın bir büyücü olduğunu öğrenmesi, Hogwarts Cadılık ve Büyücülük Okulu’na kaydolması, okulda yaşadığı maceralar ve kitap serisinin ana kötü karakteri Lord Voldemort’la verdiği mücadele anlatılır.

Harry Potter’da Dil İçi Çeviri

Kitap serisi yazarının İngiliz olması nedeniyle kitapta yoğun bir İngiliz İngilizcesi kullanılmıştır. Bu nedenle de kitabın Amerikalı okuyucuya da hitap edebilmesi için Amerikan İngilizcesine çevrilmesi gereği duyulmuştur. Bu değişiklikler yalnızca kelime bazında kalmamış, cümle yapıları değişmiş, bazı paragraflarda önemli değişiklikler olmuş, bazı replikler başka karakterlere verilmiş ve hatta bazı yerler tamamen silinmiştir. Değişiklikler o kadar ileri gitmiştir ki, serinin ilk kitabı Harry Potter ve Felsefe Taşı’nın adı, kitabın Amerikan editörü Arthur Levine’in J.K. Rowling’i ikna etmesiyle Amerikan baskısında “Harry Potter and the Sorcerer’s Stone” olarak değiştirilmiştir. Aşağıdaki tabloda da kelime bazında yapılan değişiklikleri görebilirsiniz.