Türk Edebiyatından Bir Sözde Çeviri Örneği: Genç Kızlar

Sözde Çeviri (Pseudotranslation) Nedir?

Sözde çeviri, kısaca aslında çeviri olmayan bir metne çeviri taklidi yaptırılması olarak tanımlanabilir. Metinler çeviriymiş gibi yayınlanırlar ancak bir kaynak metinleri yoktur, kaynak metin sözde çeviri metninin kendisidir. Yazarlar ideolojik, kültürel, dini ya da politik nedenlerle sözde çeviri yöntemine başvurmak isteyebilirler veya başvurmak zorunda kalabilirler.

Nihal Yeğinobalı Kimdir?

Bu yazımızda ele alacağımız olayın baş kahramanı Türk yazar ve çevirmen Nihal Yeğinobalı. 16 Kasım 1927’de yaşayan çevirmenin tam adı Zeynep Nihal Yeğinobalı’dır. İlk, orta ve lise eğitimini Arnavutköy Amerikan Kız Koleji’nde (şimdiki adıyla Robert Koleji) tamamlayan Yeğinobalı, ardından New York Eyalet Üniversitesi’nde edebiyat eğitimi aldı. İlk çevirisi Allah’ın Bahçesi 1946 yılında yayımlandı. Oscar Wilde, Jane Austen, Charlotte Brontë, Louisa May Alcott, Simone de Beauvoir gibi Dünya edebiyatının pek çok ünlü isminin romanlarını çevirerek bu yapıtları dilimize kazandırdı. İlk romanı Genç Kızlar’ı (1950) ve ikinci romanı Eflatun Kız’ı (1964) Vincent Ewing takma adıyla yayımladı. Süreyya Sarıca takma adını da kullanmış olan Yeğinobalı, Eflatun Kız adlı kitabından sonra eserlerinde kendi adını kullanmaya başladı. Şiirleri bazı dergilerde yayımlandı. 14 Mart 2020’de, 93 yaşındayken İstanbul’da hayatını kaybetti.

Başlıca Çevirileri:

• Allah’ın Bahçesi (Robert Hichens, 1946)
• Garp Cephesinde Yeni Bir Şey Yok (Erich Maria Remarque, 1963)
• Rüzgâr Gibi Geçti (Margaret Mitchell, 1964)
• Aşk ve Gurur (Jane Austen, 1968)
• Jane Eyre (Charlotte Brontë, 1968)

Eserleri:

• Genç Kızlar (Vincent Ewing adıyla, 1950)
• Eflâtun Kız (Vincent Ewing adıyla, 1964. Mazi Kalbimde Bir Yaradır adıyla 1987 yılında yeniden yayımlanmıştır.)
• Sitem (1998)
• Cumhuriyet Çocuğu (biyografik roman, 1999)
• Belki Defne (2005)
• Gazel (2007)

Genç Kızlar

1946 yılında ilk çevirisi Allah’ın Bahçesi’ni yayımlayarak çeviri yaşamına ilk adımını atan Nihal Yeğinobalı, 1949 yılında ilk romanı Genç Kızlar’ı yazdı. Kitap, Ludlow Sahne Akademisi’nde okuyan üç genç kız (Beatrice, Mariana, ve Hindley Bell) ve öğretmenleri Gabriel arasındaki ilişkiyi işliyordu. Ancak kitabın cinsellik içermesi ve o dönemin koşulları nedeniyle kitabı kendi adıyla yayımlaması mümkün değildi, hatta bu kitabı çevirmesi bile yadırganmıştı. Ayrıca çevirmen olarak çalıştığı yayınevi, o yaşlardaki bir genç kızın ilgi çekecek bir kitap yazabileceğini düşünmüyorlardı. Bu nedenle kitabın Vincent Ewing adında Amerikalı bir yazar tarafından yazıldığını, kendisinin kitabın eski bir Amerikan gazetesinde tefrika edildiğini gördüğünü ve kitabı Türkçeye çevirdiğini söyleyerek kitabı Vincent Ewing adıyla yayımlattı. Hatta bu sahte yazara kısa bir biyografi bile yazdı. 1950 yılında yayımlanan kitap çok büyük başarı yakalayarak tam 150 bin kopya sattı. Kitap, 1963 yılında Turgut Demirağ tarafından sinemaya uyarlandı. Filmde Türkan Şoray, Ediz Hun ve Hülya Koçyiğit başrol oynadı. 1960’lı yıllarda kitabın aslında çevirmeni değil de bizzat yazarı olduğunu itiraf etti. Ancak asıl ilgiyi 5 Haziran 1988’de Cumhuriyet Gazetesi’nde yayınlanan “Utandığım İçin Açıklayamadım” başlıklı söyleşide gerçeği tekrar itiraf ettiğinde üzerine çekti.